Temsile dayanan günümüz demokrasilerine yönelik dile getirilen en yaygın eleştirilerden birisi temsil ilişkisini eksik yanlış ya da çarpık bir biçimde kuruyor olmalarıdır. Nitekim seçmenlere yalnızca 4-5 yılda bir periyodik olarak temsilcilerini seçme imkanı veren bunun dışında bir doğrudan katılım yahut denetim aracı sunmayan siyasal sistemlere duyulan rahatsızlık daha 18.yy'ın başlarından itibaren çeşitli katılım ve denetim araçlarının geliştirilmesine kaynaklık etmiştir. Kamu görevlilerinin ve kamu organlarının olağan görev süreleri dolmadan evvel seçmenler tarafından görevden alınmasına imkan tanıyan bir usul olan geri çağırma (recall) bu araçlardan birisidir. Modern anlamıyla geri çağırma hakkı yolsuzluk usulsuzluk yapan halkın çıkarları yerine kendi çıkarlarını yahut belli sermaye çevrelerinin çıkarlarını koruyup gözeten kamu görevlilerine yönelik duyulan rahatsızlığın bir urunu olarak ortaya çıkmıştır. Temsili demokrasilerin öngörduğu "sığ" seçme hakkının seçmenleri yozlaşmış temsilcilerine yıllarca katlanmak zorunda bırakıyor olmasına karşı uretilmiş bir çözumdur. Zira geri çağırma hakkı seçmenlere temsil etmeyen temsilcilerinden bir sonraki seçimi beklemeden kurtulma imkanı tanıyarak seçme hakkını tamamlar; böylece temsili demokrasiyi hem daha "temsili" hem de daha "demokratik" kılar. Bu kitapta geri çağırma hakkı hakkın gelişiminde ve pratiğinde önemli bir yere sahip olan ABD örneği üzerinden ayrıntılı biçimde incelenmekte ve değerlendirilmektedir.

İÇİNDEKİLER



GİRİŞ

I. Çalışmanın Konusu ve Amacı

II. Çalışmanın Kapsamı

III. İnceleme Planı



BİRİNCİ BÖLÜM

GERİ ÇAĞIRMA HAKKINA İLİŞKİN KAVRAMSAL TEORİK VE TARİHSEL ÇERÇEVE

I. TANIM VE KAVRAMLAR

A. Geri Çağırma Hakkının Tanımlayıcı Unsurları

1. Hakkın Muhatabı: Kamu Görevlileri ve Kamu Organları

2. Hakkın Öznesi: Seçmenler

3. Hakkın Konusu: Kamu Görevlisinin Olağan Görev Süresi Dolmadan Görevden Alınması

B. Geri Çağırma Hakkı Tanımı

C. Geri Çağırma Hakkının Amacı ve İşlevleri


D. Geri Çağırma Hakkının Niteliği 


1. Bir Katılma Hakkı Olarak Geri Çağırma


2. Bir Doğrudan Demokrasi Aracı Olarak Geri Çağırma

3. Temsili Demokrasiyi Düzelten/Onaran Bir Araç olarak Geri Çağırma

II. TEORİK TEMELLER

A. Temeldeki Ayrışma: Farklı Temsil Anlayışları

B. Geri Çağırma Hakkı Lehindeki ve Aleyhindeki Argümanlar

1. Geri Çağırma Hakkı Aleyhinde İleri Sürülen Argümanlar

2. Geri Çağırma Hakkı Lehinde İleri Sürülen Argümanlar

III. ABD'DE GERİ ÇAĞIRMA HAKKININ TARİHÇESİ VE GELİŞİMİ

A. Tarihsel Öncüller 

B. ABD'de Geri Çağırma Hakkının Kökeni

1. Amerikan Bağımsızlık Savaşı ve ABD'de Geri Çağırma Hakkının İlk Nüveleri 

2. Federal Anayasanın Hazırlanması ve Kabulü Sürecinde Geri Çağırma Hakkı

3. ABD Kurucularının Gözünden Temsil Çoğunluk Kuralı ve Emredici Vekalet 

C. İlerlemeci Dönem ve Modern Anlamda Geri Çağırma Hakkının ABD Siyasal Sistemine Girişi

1. "Her Şeye Kadir Yasama" Anlayışından Yasama Yetkilerinin Sınırlandırılmasına

2. ABD'de Doğrudan Demokrasi Talebini Ortaya Çıkaran Sosyal Ekonomik ve Siyasal Koşullar

3. İlerlemeci Dönem ve Doğrudan Demokrasi Hareketlerinin Ortaya Çıkışı

4. Modern Anlamda Geri Çağırma Hakkının Amerikan Siyasal Sistemine Girişi

D. Geri Çağırma Hakkı Mücadelesinin Zayıf Noktası Hakimlerin Geri Çağrılması Tartışması

E. Geri Çağırma Hakkının İlerlemeci Dönem Sonrası Gelişimi ve Bugünkü Durum 


İKİNCİ BÖLÜM

ABD'DE GERİ ÇAĞIRMA HAKKININ HUKUKİ ÇERÇEVESİ

I. GERİ ÇAĞIRMA HAKKININ DÜZENLENMESİ

A. Hakkın Hukuki Dayanakları 

1. Geri Çağırma Hakkının Kaynağı olarak Eyalet Anayasaları 

2. Hakkın Kaynağı olarak Eyalet Yasaları

3. Hakkın Kaynağı Olarak Yerel Yönetim Tüzükleri 

B. Hakkın Kapsamı

1. ABD'de Devlet Örgütlenmesi ve Kamu Görevlileri

2. Geri Çağırma Hakkı Kapsamındaki Kamu Görevlileri

C. Hakkın Erişilebilirliği

D. Geri Çağırma Hakkının Sınırları

1. Bir Kamu Görevlisi Ancak Belli Bir Süre Görev Yaptıktan Sonra Geri Çağırma Talebine Konu Edilebilir. 

2. Kamu Görevlisinin Olağan Görev Süresinin Dolmasına Belli Bir Süre Kala Geri Çağırma Başvurusu Yapılamaz. 

3. Aynı Görevli Hakkında Birden Fazla Kez Geri Çağırma Talebinde Bulunulabilmesine Getirilen Sınırlamalar

E. Geri Çağırma Hakkının Nitelendirilmesine İlişkin Farklı Yaklaşımlar

1. Geri Çağırmayı Saf Siyasal Bir Usul Olarak Nitelendiren Yaklaşım

2. Geri Çağırmayı Yarı-Siyasal Bir Usul Olarak Nitelendiren Yaklaşım

3. Geri Çağırmayı Yarı-Yargısal Bir Usul Olarak Nitelendiren Yaklaşım

II. GERİ ÇAĞIRMA USULÜ

A. Saf Siyasal Yaklaşımı Benimsemiş Eyaletlerde Geri Çağırma Usulü 

1. Başvuru Aşaması

2. İmzaların Toplanması ve Denetimi Aşaması

3. Seçim Aşaması

B. Yarı-Siyasal Yaklaşımı Benimsemiş Eyaletlerde Geri Çağırma Usulü

C. Yarı-Yargısal Yaklaşımı Benimsemiş Eyaletlerde Geri Çağırma Usulü

1. Minnesota'da Uygulanan Geri Çağırma Usulü

2. New Mexico'da Uygulanan Geri Çağırma Usulü

3. Georgia'da Uygulanan Geri Çağırma Usulü

4. Washington'da Uygulanan Geri Çağırma Usulü



ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

ABD'DE GERİ ÇAĞIRMA HAKKININ UYGULAMASI

I. UYGULAMADAN ÖRNEKLER

A. Hakkın Eyalet Düzeyindeki Görevlilere Karşı Uygulaması

1. Eyalet Valilerine Karşı Geri Çağırma Hakkının Kullanımı

2. Diğer Yürütme Üyelerine Karşı Geri Çağırma Hakkının Kullanımı

3. Yasama Üyelerine Karşı Geri Çağırma Hakkının Kullanımı

B. Hakkın Yerel Düzeydeki Görevlilere Karşı Uygulaması

1. Yerel Yönetimlerde Geri Çağırma Hakkının Kullanımına Kaynaklık Eden Nedenler 

C. Hakimlerin Geri Çağrılması Uygulaması

1. Hakimlere Karşı Geri Çağırma Uygulamasından Örnekler 

2. Hakimlerin Görevden Alınmasında "Retention Seçimi" Usulü

II. UYGULAMANIN DEĞERLENDİRİLMESİ

A. Hakkın Kullanım Sıklığı

1. Hakkın Kullanımına İlişkin Rakamsal Veriler

2. Hakkın Seçmenlerce Tutumlu Bir Şekilde Kullanılıyor Olmasının Nedenleri

B. Hakkın Nitelendirilmesindeki Yaklaşım Farklılıklarının Hakkın Kullanımı Üzerindeki Etkileri

C. Hakkın Kötüye Kullanılması

D. Geri Çağırma Hakkının Kullanımında Paranın Rolü

E. Geri Çağırma Hakkı Çoğunluğun Tiranlığına Mı Yol Açmaktadır?

F. Geri Çağırma Hakkının Kamu Görevlileri Üzerindeki Etkisi

G. Geri Çağırma Masraflı Bir Usul Müdür? 

H. Hakimlerin Geri Çağrılması Uygulamasına İlişkin Değerlendirmeler

1. Geri Çağırma Hakimlere Karşı Çok Nadir Olarak Kullanılmaktadır

2. Hakimler Siyasal Amaçlarla yahut Toplumdaki Duygusal Reaksiyonların Bir Sonucu Olarak Geri Çağırmaya Konu Edilebilmektedir

SONUÇ YERİNE: TÜRKİYE'DE GERİ ÇAĞIRMA HAKKININ UYGULANABİLİRLİĞİ

KAYNAKÇA

EKLER