Bir Delinin Hatıra Defteri I. Nicholas'ın baskıcı döneminde bir memur ve baş danışmanın hayatına odaklanır. Üst düzey olarak kabul edilen bu memur aşık olduğu kadın tarafından fark edilmeyi arzularken günlüğü aşamalı olarak yazar. Çılgınlığı derinleştikçe iki köpeğin aşk yaşadığından şüphelenmeye başlar ve onların mektuplarını keşfettiğini düşünür. Sonunda İspan-ya tahtının varisi olduğuna İspanya'da garip bir taç giyme törenine katılacağına da inanır. Gogol bu öyküsünde de bürokrasinin kusurlarını Rusya'nın siyasi durumunu alegorik bir şekildeanlatmıştır. Öyküde ayrıca; bir insanın görünüşte umursamaz olsa da bireysel olma arayışı dile getirilmiştir.