Ailesi tarafından sadece hayvanların yaşadığı ıssız bir adaya bırakılan Hay bir ceylan tarafından büyütülmüştür. Bebeklik dönemini anne ceylanın gözetiminde geçiren Hay büyüdükçe annesinin ve çevresindeki hayvanların kendisi gibi olmadığını kavradığında hem kendisini hem de yüce varlığı keşfetme arayışıyla yüz yüze kalır. İlk çocukluk yılları anne ceylana ve çevresindeki hayvanlara öykünmekle geçen Hay  kendisinin hayvanlardan farklı olduğu gerçeğini kabullenerek mantıksal çıkarımlarla Allah'ı ve evreni düşünmeye başlar.
Yaşı oldukça ilerleyen Hay derin gözlem ve deneylerin sonucunda kıyas ve akıl yürütme yöntemiyle varoluşun nedenlerini; evrenin yaratılış amacını kavrayarak yüce varlığı kalbinde hisseder.
12. yy'da  İbn Tufeyl tarafından yazılan bu eser Batı'da 14. yüzyıldan başlayarak ilgi görmüş en çok okunan kitaplardan birisi olmuştur. Dünyada adasal roman türünün de ilk örneği olarak kabul edilir. Kitabı ölümsüz kılan nedenlerden biri de insan kendi başına hiçbir eğitim almadan sadece doğayı gözlemleyerek ve düşünerek "insan-ı kâmil- Erdemli insan " seviyesine ulaşabileceğini delillerle aktarmasıdır.