Kararlı ve sınır tanımaz oluş; bilimsel yöntemle fikir üretmenin tamlayanıdır; ikincildir. Aydınlanma düşünce üretimiyle değil biçimlendiren ve öylece fikre karakter kazandıran bilincin vasfıyla ilintilidir. Bu nedenle; bilincin vasfına bağlı olarak aklın da fikir üretiminde cevval olması aydınlanma sürecinde biçimleyici önem kazanır. Durumu idrak yetisinin vasfı;  aklın cüretinin toplumsal ilerleme doğrultusunda yararlı olup olmayacağını belirler.