Bediüzzaman'ın tefsir usûlü olarak kaleme aldığı Muhâkemât adlı eseri üzerine kaleme aldığımız bu çalışmada akademik olarak şunları yapmaya çalıştık.
1) Bediüzzaman'ın asıl metnini aynen muhafaza eyledik. Ancak hatalı yazılan kelimeleri -ayniyyet kelimesinin "eyniyet" yazılışı gibi- tashih eyledik ve imla hatalarını -latîfe kelimesinin "lâtife" yazılması gibi- düzelttik.
2) MUHÂKEMÂT kitabını tanıtıcı uzun bir mukaddime kaleme aldık.
3) En önemlisi de bütün şer'î ve ilmî ıstılahları haşiye olarak açıkladık.
Şunu önemle ifade edelim ki bu çalışma bir sadeleştirme değildir; belki tahkik ve haşiye ile ıstılahları açıklamadır.
Bediüzzaman Said Nursî hazretleri Osmanlı Devleti'nin sonunu ve bölünmesini İstanbul'un ve Türkiye'nin bazı bölgelerinin yabancı birlikler tarafından işgalini gördü. Bu acı yıllar aynı zamanda Bedîüzzaman'ın hayatının ikinci ana dönemi olan Eski Sa'îd'in Yeni Sa'îd'e dönüşümüne de tanıklık etti. Eski Sa'îd derken meseleyi Allâme Bedîüzzaman olarak düşünmek gerekir. Eski eserleri tamamen bir allâmenin kesbî ilminin mahsulü olarak görülecektir. Muhâkemât ve Münâzarât bunun en güzel misalleridir. Bedîüzzaman Eski Sa'îd tabir ettiği eski hayat yıllarında sosyal ve millî mes'eleleri İslâm'ın ve Kur'ân'ın prensipleri ışığında açıklamaya çalışmıştır. Bedîüzzaman Van'a geldikten sonra iki üç ay bir bekleme ve çoktan beri bıraktığı medresesinin tanzîmât işini bitirmesinden sonra Temmuz ayı sonunda evvela Van dolayındaki Ertoşi aşiretlerinden başlamak sûretiyle Hakkâri Bitlis Muş Ağrı Diyarbekir ve Urfa şehir merkezleriyle etrafındaki bazı köy ve aşiretleri dolaşarak meşrûtiyet hakkında bilgi verdi. Buralarda sorulan yüzlerce sualleri cevaplandırdı.
Böylece Bedîüzzaman'ın başlattığı bu seyahatları esnasında sorulan suallere verilen cevablardan gerekse müşahede ettiği umûmî durum veya Şark âlimlerinin İslâm dini hakkındaki telakkîlerinden öğrendiği genel ahvâlin hey'et-i umûmiyesinden iki tane eser vücuda getirdi. Bunlardan birincisi Reçetet'ül-Avâm veya Reçetet'ül-Ekrâd. İkincisi Saykâl'ül-İslâm veya Reçetet'ül-Havâs eserleridir. Bu iki eseri evvela Arapça sonra da aynı meal ve ma'nada fakat daha genişçe Türkçe olarak kaleme almış ve Reçetet'ül-Avâm eserine Münâzarât ismini Saykal'ül-İslâm veya Reçetet'ül-Ülemâ kitabına da Muhâkemât ismini vermiştir.