"Benim için vatanın için fikrin için yaşayacaksın!"

1892 yılında yayımlanan Turfanda mı Yoksa Turfa mı? Mizancı Murat'ın ilk ve tek romanıdır. Türk edebiyatının ilk siyasal ve ilk idealist romanlarından biri sayılan eserde dönemin sosyal ve siyasal panoraması eleştirel bir üslupla çizilmiştir.

Yazarı tarafından "milli roman" alt başlığıyla sunulan eserin kahramanı Cezayir'de büyüyüp Fransa'da tıp eğitimi aldıktan sonra devletine hizmet etmek üzere İstanbul'a gelen Mansur'dur. Mizancı Murat'ın kendisiyle özdeşleştirdiği bu idealist karakter İstanbul'a gelir gelmez bürokrasideki çarpıklıklara tanık olur; erk sahiplerinin vurdumduymazlığı eğitimdeki ciddi sorunlar ve ahlaki yozlaşma onu hayal kırıklığına uğratır. Ancak yılmaz idealinden vazgeçmez; toplumun yararını kendinden üstün tutar.

İmparatorluğun Tanzimat dönemi sonrasına İstanbul Cezayir Suriye Lübnan ve Aydın'dan bakan Turfanda mı Yoksa Turfa mı?; ele aldığı konular içerdiği fikirler bakımından Türk edebiyatı klasikleri arasında ayrı yer tutan bir eser...