Bu incelemede konu çerçevesine giren pek çok soruya cevap aranmıştır: Tanzimat'tan evvelki ıslahat ve sonraki modernleşme sürecinde Osmanlı İmparatorluğunun ekonomik askeri ve politik tedbirleri ile edebiyat dışı etkenlerde gelenekten moderne değişim nasıl gerçekleşmiştir? Bu alanlardaki değişim edebiyatı hangi noktalarda etkilemiştir? Lâle Devri'nde Nedim'in şiire getirdiği farklı ses ve XVIII. asrın sonunda Giritli Aziz Efendi'nin hikâyede açtığı yol bu iki türde ne gibi değişikliklere sebep olmuştur? Yenileşme veya modernleşme sürecinde özellikle XIX. yüzyıldaki gelenek-modern mücadelesi yahut bu iki kavram üzerinden yürüyen değerler çatışmasının edebiyata yansımaları nelerdir? Geleneksel edebiyat bir taraftan kendi içinde yenileşmeye çalışırken diğer yandan gücünü kırmak için uğraşan yeni edebiyata karşı nasıl bir mücadele vermiştir? Gelenekselin eriyişi ve modernin yükselişi nasıl olmuştur? Edebiyatçılar gelenek modern bağlamında dilin kültürel ve estetik formlarında nasıl dolaşmıştır? Edebiyat geleneğimizin en eski türlerinden olan şiir ve hikâyede biçim içerik ve işlev bakımından modernleşmeyle birlikte ne gibi değişiklikler söz konusudur? Osmanlı aydınlanma veya modernleşmesinde edebiyat nasıl bir işlev üstlenmiştir? XIX. yüzyıl edebiyatçılarının gelenek ile modern arasında kalarak düştükleri ikilemin (düalizmin) sebepleri nelerdir? Devrin edebiyatçıları ne ölçüde geleneğe bağlı kalmış veya yeniden yana tavır almıştır? Gelenekten moderne değişim Türk edebiyatına neler kaybettirmiştir veya kazandırmıştır?